Bir yazılım projesinde yazılım tasarımına başlarken, kafamızda ilk yaptığımız şey genellikle direk projenin nesne modelini çıkarmaya çalışmak oluyor. Yanlış bir şey olmasa da öncesinde yapılması gereken başka şeyler olduğundan ortaya çıkan nesne modeli ne kadar sağlıklı oluyor tartışılır. Kendi tecrübelerim ve gözlemlerime göre genellikle nesnelerin bir birleri ile ilişkilendirilmeleri konusunda hatalar yapabiliyoruz. Aslında hata demek doğru olmaz. Bazı noktaları düşünmeden, bazı şeyleri göz ardı ederek nesne modellerini oluşturuyoruz ve bunlar yazılım tasarımının ilerleyen aşamalarında sorun olarak karşımıza çıkmasa da, geliştirme sürecinde mutlaka karşımıza çıkıyor. Nesnelerin bir birleri ile olan ilişikileri ile bir sonraki yazımda daha çok ilgileniyor olacağım. Ama önce nesnelerimizi tasarlarken göz ardı edildiğini düşündüğüm bir kaç noktaya değinmek istiyorum.

Bir nesnenin var oluş sebebi…

Her hangi bir kavramın nesne modelini oluştururken, o kavramın ne amaçla var olduğunu asla unutmamak gerekir. Gerçekleştireceği operasyonların, o kavram dahilinde olduğunu kesinleştirmek nesne modelini ve ilgilerini oluşturmakta daha kolaylık sağlayacaktır. Matemetikte ki 4 işlemi soyutlayan bir nesneye, belli bir süre için faiz hesaplayan bir metodu da 4 işlem dahilinde olduğunu düşünerek eklemek o nesnenin karmaşıklığını artıracaktır. Farklı yerlerde farklı şekillerde var olabileceğinden tasarımsal olarak soruna yol açacaktır. Dolayısıyla nesnelerin görevlerinin çok net bir şekilde tanımlanıyor olması gerekmekte.

Bir nesnenin yaşam süresi…

Nesnelerin, bütün içerisinde ki yaşam süresini yönetebiliyor olmak çok önemlidir. Gelişen “geliştirme teknolojileri” bu sürenin yönetimini biraz olsun geliştiriciden alıyor olsa da, en azından nesnelerin yaşam sürelerinin farkında olmak bizim için çok önemli. “Object reference not set to an instance of an object”(sanırım en çok alınan hatadır) hatasını alıyor olmamız, bir bakıma da nesnelerimizin nerede, ne zaman, nasıl yaşadığının farkında olmamamızdan kaynaklanıyor diyebilirim. Nesnelerimizin, nerede, ne şekilde, ne kadar yaşayacağını ya da var olacağını çok iyi belirlememiz gerekiyor.

Bir nesnenin ilişkileri…

Nesnelerin bir birleri ile olan ilişkilerini ortaya net bir şekilde çıkarmak çok önemlidir. Bu noktada “Composition(part-of)”(Bileşim),“Aggregation(has-a)”(Kümelenme,bir araya gelme) ve “Inheritance(is-a)”(Kalıtım) kavramlarını anlıyor olmak çok önemlidir. Teorik olarak kavramlara hakim olsak bile, nesne tasarımlarında bunları uygulama konusunda zaman zaman sıkıntı çekilebiliyor. Nesneler arasında ki ilişikleri, hangi nesnenin hangi nesneye bağlı olduğunu ya da olacağını ilk başlarda kestirebiliyor olmak çok zor olsada,  bu zorluğa katlanıp çözme çabası olumlu sonuçları beraberinde getirecektir. Bu aşamada “Dependency injection”, “Inversion of control” kavramlarını da çok iyi anlıyor olmamız gerekmekte…
Bu üç başlığın yazılım tasarımı konusunda, özellikle nesne modeli oluştururken çok önemli olduğunu düşünüyorum. Şimdilik bu kadar…